Szaferomyces pliocenicus: pierwszy kopalny grzyb odpowiadający współczesnym mączniakom prawdziwym (Erysiphaceae)

Grzyby są organizmami cudzożywnymi, co oznacza, że odżywiają się związkami organicznymi, których same nie wytwarzają. Są wśród nich zarówno saprotrofy (odżywiające się martwą materią organiczną) jak i pasożyty roślin i zwierząt. Wiele grzybów wywołuje choroby roślin, które powodują znaczne straty w plonach, i tym samym znacząco przyczynia się do niedoboru żywności na świecie. Z tego powodu ich badanie, w tym poznanie ich pradziejów, jest tak istotne.

Jednymi z pospolitszych grzybowych pasożytów roślin są mączniaki prawdziwe (Erysiphaceae). Tworzą one na roślinach charakterystyczny biały, mączysty nalot (stąd nazwa całej grupy). Mimo, że grzyby te są pospolite w różnych środowiskach, dotychczas nie były znane ich wiarygodne kopalne szczątki. Dzięki pracownikom naszego Instytutu, Grzegorzowi Worobcowi, Marcinowi Piątkowi i Elżbiecie Worobiec, nasza wiedza wzbogaciła się o pierwszy opis kopalnego owocnika (chasmotecjum) należącego do grzyba bardzo zbliżonego do współczesnych mączniaków prawdziwych. Na jego szczątek naukowcy natrafili w trakcie badań palinologicznych plioceńskich osadów z Mizernej w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej. Na cześć wybitnego polskiego botanika i paleobotanika, pierwszego dyrektora Instytutu (w latach 1953–1960), profesora Władysława Szafera, grzyb ten otrzymał nazwę Szaferomyces pliocenicus G. Worobiec & M. Piątek. Warto wspomnieć, że opisanie nowego gatunku grzyba kopalnego zbiegło się z obchodzonym w tym roku (tj. 2023) 70-leciem Instytutu Botaniki im. W. Szafera PAN.

Ze względu na typowy dla wielu kopalnych organizmów brak istotnych cech diagnostycznych (np. zarodników, końców przyczepek), a także odpowiednio zachowanego DNA, nie było możliwe określenie pokrewieństwa odkrytego grzyba ze współczesnymi mączniakami prawdziwymi. Udało się jednak stwierdzić, że Szaferomyces pliocenicus jest morfologicznie najbardziej zbliżony do przedstawicieli rodzajów Erysiphe, Neoerysiphe, Podosphaera i Salmonomyces.

Więcej w artykule:

Worobiec G., Piątek M., Worobiec E. 2023. Szaferomyces pliocenicus nov. gen., nov. sp. from the Upper Pliocene deposits of Mizerna (Poland), a fossil fungus showing close resemblance to modern powdery mildews. Geobios 79: 77–82. DOI

Owocnik Szaferomyces pliocenicus z zachowanymi, dobrze widocznymi przyczepkami.
Foto: Elżbieta i Grzegorz Worobiec

Zainfekowany przez mączniaka prawdziwego liść Padus serotina.
Foto: Marcin Piątek.

Zainfekowany przez mączniaka prawdziwego liść Rhus typhina.
Foto: Marcin Piątek.

Klon zainfekowany przez mączniaka prawdziwego.
Foto: Grzegorz Worobiec.

Dąb zainfekowany przez mączniaka prawdziwego.
Foto: Elżbieta Worobiec.