Czy w Jaskini Tunel Wielki mamy do czynienia z najstarszymi w Polsce śladami użycia ognia przez człowieka?

Niewielka i niepozorna Jaskinia Tunel Wielki, znajdująca się na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego, stała się ostatnio sławna w świecie naukowym za sprawą odkrycia, jakiego dokonał interdyscyplinarny zespół kierowany przez dr Małgorzatę Kot z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego (WAUW). Naukowcy ustalili, iż pochodzące z niej zabytki krzemienne, należą do najstarszych tego typu znalezisk znanych z obszaru Polski, a ich twórcą mógł być Homo heidelbergensis, przodek neandertalczyka (Homo sapiens neanderthalensis).

Zabytki, o których mowa, to zespół krzemieni oraz kości zwierzęcych wydobytych z Jaskini już w latach 60-tych ubiegłego wieku podczas wykopalisk archeologicznych, które prowadził Profesor Waldemar Chmielewski. Początkowo sądzono, iż mają one niewiele więcej niż 40 tysięcy lat. Najnowsze badania pokazały jednak, że wiek ten był mocno nieoszacowany. Analiza kości gryzoni, przeprowadzona przez dr. Claudio Berto z WAUW, pozwoliła wydatować znaleziska aż na pół miliona lat, co odpowiada chronologii MIS 14-12 (ang. Marine Isotope Stages). Analiza pozostałych szczątków zwierzęcych, pochodzących z tej samej warstwy co zabytki krzemienne, przeprowadzona przez dr. hab. Krzysztofa Stefaniaka z Wydziału Nauk Biologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, potwierdziła te ustalenia. W materiale archeologicznym stwierdzono obecność kości należących do przedstawicieli fauny środkowego plejstocenu, w tym wilka mosbacheńskiego (Canis mosbachensis), przodka niedźwiedzia jaskiniowego (Ursus deningeri), likaona z rodziny psowatych (Lycaon lycaonoides) oraz dwóch gatunków kotowatych – lwa jaskiniowego (Panthera spelaea fossilis) i jaguara (Panthera gombaszoegensis).

Zespół dr M. Kot nie tylko analizował archiwalne materiały archeologiczne, ale także prowadził własne badania wykopaliskowe. W ich trakcie, w 2018 r., w warstwie z zabytkami krzemiennymi natrafiono na pojedynczy fragment węgla drzewnego. Dr hab. Magdalena Moskal-del Hoyo z naszego Instytutu, która brała udział w pracach Zespołu, ustaliła, że pochodził on z drewna bukowego (Fagus). Nie wiadomo, czy węgiel ten powstał w palenisku użytkowanym przez człowieka w zamierzchłej prehistorii, niemniej jednak obecność wśród zabytków krzemiennych przepalonego odłupka pozwala przypuszczać, iż ówcześni ludzie potrafili wykorzystywać nie tylko proste narzędzia, ale i ogień.

Tak dobrze udokumentowane znaleziska z dolnego paleolitu są niezwykle rzadkie w Europie i na świecie i świadczą o wyjątkowości badanego stanowiska.

Więcej o odkryciu można przeczytać na stronach Dziennika Naukowego.

Zobacz też artykuł źródłowy:

Kot M., Berto C., Krajcarz M.T., Moskal-del Hoyo M., Gryczewska N., Szymanek M., Marciszak A., Stefania K., Zarzecka-Szubińska K., Lipecki G., Wertz K., Madeyska T. 2022. Frontiers of the Lower Palaeolithic expansion in Europe: Tunel Wielki Cave (Poland). Scientific Reports 12: 16355. DOI

Dr Claudio Berto i dr Małgorzata Kot przy wejściu do Jaskini Tunel Wielki.
Foto: Archiwum Małgorzaty Kot.

Wejście do Jaskini Tunel Wielki.
Foto: Małgorzata Kot.

Wykopaliska archeologiczne w Jaskini Tunel Wielki; wykop z 2018 roku.
Foto: Archiwum Małgorzaty Kot.

Dr Claudio Berto przy analizie szczątków gryzoni z Jaskini Tunel Wielki.
Foto: Małgorzata Kot.

Zabytki krzemienne znalezione w Jaskini Tunel Wielki i ich rysunki.
Foto: Małgorzata Kot.