Węgiel brunatny pod mikroskopem palinologa

O węglu brunatnym dużo się ostatnio mówi w kontekście wpływu jego wydobycia i spalania na zmiany klimatu oraz bezpieczeństwa energetycznego kraju. Warto jednak spojrzeć na ten surowiec z zupełnie innej strony. Złoża węgla brunatnego są bogatym archiwum danych dotyczących dawnego klimatu i roślinności, z której powstały. Przykładem mogą być złoża w regionie konińsko-adamowskim, gdzie na skalę przemysłową wydobywany jest najmłodszy w Polsce węgiel brunatny (pierwszy środkowopolski pokład). Jego wiek szacowany jest na około 15–14,3 milionów lat, co oznacza, że badając go, można sięgnąć do krajobrazów końca środkowo-mioceńskiego optimum klimatycznego.

Niedawno opublikowane zostały wyniki analiz palinologicznych węgli pochodzących ze złóż konińsko-adamowskich. Próby pochodziły z Kopalni Węgla Brunatnego Konin (złoże Drzewce) i nieczynnej już Kopalni Węgla Brunatnego Adamów (złoże Adamów), a badany materiał obejmował kopalne ziarna pyłku, zarodniki roślin oraz mikroszczątki glonów i grzybów. Autorzy artykułów, Elżbieta Worobiec i Grzegorz Worobiec z naszego Instytutu, odkryli, że złoża powstawały ze zbiorowisk roślinnych z dużym udziałem wrzosowatych (Ericaceae), w bardzo wilgotnym, okresowo zalewanym środowisku bagiennym, odpowiadającym współczesnym zbiorowiskom "pocosins" z terenu USA. Autorom udało się też oszacować średnią roczną temperaturę ówczesnego klimatu; zawierała się ona w granicach 15,7–18,0 °C, podczas gdy obecnie średnia roczna temperatura na tym obszarze wynosi 9,6 °C. Po środkowo-mioceńskim optimum klimatycznym paleoklimat zmienił się na niesprzyjający dalszemu tworzeniu się torfów, z których mogłyby powstawać złoża węgla brunatnego.

Zobacz artykuły źródłowe:

Worobiec E., Widera M., Worobiec G., Kurdziel B. 2021. Middle Miocene palynoflora from the Adamów lignite deposit, central Poland. Palynology 45: 59–71. DOI

Worobiec E., Widera M., Worobiec G. 2022. Palaeoenvironment of the middle Miocene wetlands at Drzewce, Konin region, central Poland. Annales Societatis Geologorum Poloniae 92: 201–218. DOI

Pokład węgla brunatnego w kopalni Adamów.
Foto: Grzegorz Worobiec.

Wydobycie węgla w kopalni Adamów, 2017 rok.
Foto: Grzegorz Worobiec.

Wejście do odkrywki Adamów w 2017 roku.
Foto: Grzegorz Worobiec.

Odkrywka Adamów, 2017 rok.
Foto: Grzegorz Worobiec.

Cathayapollis pulaensis (kopalne ziarno pyłku drzewa iglastego z rodzaju Cathaya), wielkość około 50 μm.
Foto: Elżbieta Worobiec.

Ericipites ericius (kopalne ziarno pyłku rośliny z rodziny wrzosowatych), wielkość około 40 μm.
Foto: Elżbieta Worobiec.

Polyatriopollenites stellatus (kopalne ziarno pyłku skrzydłorzecha), wielkość około 30 μm.
Foto: Elżbieta Worobiec.

Edmundipollis vitiosus (kopalne ziarno pyłku rośliny z rodziny araliowatych), wielkość około 35 μm.
Foto: Elżbieta Worobiec.